Landenrapport Rusland 2016

Politieke situatie

Staatshoofd: President Vladimir Poetin (sinds mei 2012)
Regeringsleider: Premier Dmitri Medvedev (sinds mei 2012)
Regeringsvorm: Regering gevormd door de partij Verenigd Rusland en onpartijdige technocraten
Bevolking: 144,1 miljoen

Binnenlandse politiek: blijvende stabiliteit - maar ten koste van
de democratie

De populariteit van president Poetin is sterk toegenomen sinds het uitbreken van de crisis in Oekraïne en de annexatie van de Krim. Het vertrouwen in de overheid blijft groot, ondanks de huidige economische recessie. De nationalistische gevoelens zijn sterker geworden, aangewakkerd door agressieve propaganda via de staatsmedia. Het trekken van de nationalistische kaart, vooral tegenover de EU en de VS, lijkt essentieel om de steun van de bevolking te behouden.

De oppositie wordt in een hoekje gedrukt door hardere autoritaire praktijken: hardliners krijgen effectief groen licht om liberalen aan te vallen en onafhankelijke media en niet-gouvernementele organisaties aan te pakken. Bij de komende parlementsverkiezingen van september 2016 zullen de touwtjes stevig in handen gehouden worden en zal de huidige regering waarschijnlijk in het zadel blijven.

Relaties met de EU en de VS zijn verslechterd

Sinds het begin van de crisis in Oekraïne begin 2014 zijn de verhoudingen tussen Rusland en de EU en de VS geleidelijk verslechterd. De al gespannen relatie kwam nog meer onder druk te staan door de Russische interventie in de burgeroorlog in Syrië.

De annexatie van de Krim door Moskou en de stilzwijgende steun aan de separatistische troepen in Oost-Oekraïne leidden tot een aantal sancties door de EU en de VS, vooral in de vorm van het bevriezen van tegoeden, reisverboden voor individuen uit Rusland en de Krim, en financiële beperkingen op lange termijn waardoor de toegang tot kapitaalmarkten in de EU en de VS voor grote Russische banken en bepaalde olie- en defensiebedrijven wordt beperkt. Bepaalde producten mogen niet meer naar Rusland uitgevoerd worden, zoals technologie voor tweeërlei gebruik en high-tech materialen voor de oliesector. Rusland beantwoordde de sancties met een invoerverbod op voedsel en landbouwproducten uit de EU, de VS, Australië, Canada en Noorwegen.

Op lange termijn kunnen de sancties van de EU en de VS grote gevolgen hebben voor de Russische economie. Ze zullen met name een impact hebben op de herfinancieringscapaciteiten van grote binnenlandse corporaties en banken.

Economische situatie

 

 

Krimp zet door in 2016

De Russische economie kromp in 2015 met 3,7%, aangezien de uitvoerinkomsten bleven lijden onder de aanhoudend lage olieprijzen. De investeringen en de particuliere consumptie noteerden scherpe dalingen van respectievelijk 9,4% en 7,7%. Alleen de netto-export droeg positief bij aan het bbp, aangezien de import scherp daalde (28% jaar-op-jaar) door de duik in de binnenlandse vraag.

De consumentenprijsinflatie steeg tot meer dan 15%, wat ook een gevolg was van de aanhoudende sancties van Rusland op de import uit de EU. Dit had, samen met de waardevermindering van de roebel, dramatische gevolgen voor de consumptie van de huishoudens. Anderzijds zal de werkloosheid in 2016 slechts bescheiden stijgen, omdat de Russische staat bedrijven ondersteunt en indien nodig stuurt. Bedrijven snoeien vaak liever in de lonen dan mensen massaal te ontslaan om de dalende vraag het hoofd te bieden. Op die manier willen ze sociale onrust voorkomen.

De economie blijft krimpen in 2016, omdat de olieprijzen volgens de verwachtingen voorlopig laag zullen blijven. Het bbp zal in 2016 naar verwachting met 1,8% dalen, door de aanhoudend lage investeringen en particuliere consumptie en hoge inflatie. Pas in 2017 wordt een zeer bescheiden herstel van het bbp verwacht, van 0,3%.

 

 

Buitenlandse bedrijfsschuld blijft een probleem

Op het vlak van export is de Russische buitenlandse bedrijfsschuld één van de hoogste onder de opkomende economieën. Dit is niet alleen het gevolg van hoge rentevoeten, druk op kapitaalstromen en de roebel, maar ook van internationale sancties die buitenlandse (her)financiering ernstig bemoeilijken. Daarom is de Russische buitenlandse bedrijfsschuld, ondanks de relatief ruime Russische staatskas, inderdaad iets om nauwlettend in het oog te houden. Het meest kwetsbaar in Rusland zijn bedrijven in de bouw- en vastgoedsectoren, die voornamelijk inkomsten in roebel genereren maar vroeger afhankelijk waren van financiering in buitenlandse valuta, en bedrijven in de  transportsector (voornamelijk luchtvaartmaatschappijen en de automobielindustrie).

 

 

Rusland voert in de huidige recessie een relatief voorzichtig economisch beleid. Ondanks een zeer lage staatsschuld van 13% van het bbp en druk van de lage olieprijzen op de begroting, is het overheidstekort aanvaardbaar.

De centrale bank voert een strak monetair beleid om de inflatie en inflatieverwachtingen te bestrijden, door relatief hoge rentevoeten van meer dan 10% aan te houden, die versoepeld kunnen worden als de inflatie zakt met de verwachte geleidelijke stijging van de olieprijzen. Tegelijkertijd laat de centrale bank de roebel zweven. De heeft gevolgen voor de inflatie bij een devaluatie van de munt, maar fungeert ook als schokdemper voor de lopende rekening, die naar verwachting ook in 2016 en 2017 een overschot zal vertonen. Tegelijkertijd worden de relatief grote internationale reserves van Rusland nauwelijks uitgehold, aangezien de uitstroom van kapitaal wordt afgeremd.

 

 

Grote structurele zwaktes blijven

Dat gezegd zijnde blijft het langetermijnvooruitzicht voor sterkere en duurzame groei bescheiden. Het Russische bedrijfsklimaat wordt geteisterd door onzekerheid rond eigendomsrechten, een zwakke transportinfrastructuur en een gebrek aan concurrentie op de goederen- en dienstenmarkten. De overheid is er niet in geslaagd om tijdens de goede jaren de Russische economische structuur te verstevigen en zijn niet aan olie gerelateerde potentieel te vergroten door hoge olie-inkomsten voorzichtig te investeren in andere sectoren en de economie te diversifiëren, weg van de dominerende olie- en gasindustrie.

Er is een onderliggend afschrikkend effect voor investeringen, die dringend nodig zijn om de energiesector te moderniseren en te helpen de economie te diversifiëren. Zelfs voor het begin van de crisis in Oekraïne werd er te weinig geïnvesteerd en waren er te weinig buitenlandse directe investeringen, deels door een onvriendelijk bedrijfsklimaat en doordat de staat grote delen van de economie stevig in zijn greep houdt. Dit wordt nu nog verergerd door de internationale sancties waarmee de EU en de VS technologietransfers en financiering aan Russische bedrijven willen verhinderen, vooral in de energie- en militaire sectoren.